پایان نامه اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در عصر عباسیان

پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد (M.A.) رشته الهیات و معارف اسلامی (گرایش تاریخ تمدن و ملل اسلامی) عنوان: اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در عصر عباسیان از ابتدا تا سال 656 ه .ق.

چکیده:

در آغاز حکومت عباسیان به دلیل آنکه دست اندرکاران حکومت اسلامی، بعد از دودمان نژادپرست بنی امیه روی کار آمدند و ملل مختلف با زبانها و فرهنگهای متفاوت وارد حوزه اسلامی شدند، مسائل اجتماعی و از آن جمله اطعمه و اشربه تحولی عظیم پیدا کرد.

موضوع تحقیق اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در دوره عباسیان از ابتدا تا سال 656 (ه.ق) است و روش کار به صورت کتابخانه ای و بهره برداری از منابع موجود و استفاده از نظرات محققین بوده و پژوهش حاضر شامل معرفی باب فقهی و آداب دینی اطعمه و اشربه (حلال و حرام)، تجارت و بازرگانی و محصولات آن دوره، ادیان گوناگون و تأثیر آنها بر روی اعراب بخصوص در باب خوردنیها و آشامیدنیها، جشن ها و اعیاد اسلامی، رسوم دارالخلافه در این رابطه، غذای اعراب و انواع مختلف آن، وسایل و ظروف طبخ غذا و... می باشد.

در عصر جاهلیت و صدر اسلام، اغلب مردم عرب از غذاهای ساده ای استفاده می کردند اما پس از اسلام، سبک غذاها تغییر پیدا کرد. یکی از دلایل این تغییر ، تماس آنان با ملل دیگر بخصوص ایرانیان بود. مهمترین تأثیرگذاری از جانب ایرانیان بود که برخی خلفا حتی در رعایت آداب شاهانه از پادشاهان قدیم ایران مانند اردشیر و بهرام گور متابعت می کردند.

در باب شراب نیز یهودیان و بخصوص مسیحیان، اثرگذار بودند. مسیحیان در جشنهای خود از شراب استفاده می کردند و حتی در برخی دیرها آن را تهیه و به فروش می رساندند و مشترک بودن محل زندگی آنان با مسلمانان باعث استفاده از شراب در بین برخی مسلمانان شد.

نتیجه اینکه در پژوهش حاضر، انواع اطعمه و اشربه معمول و مرسوم در دوران عباسیان مورد بررسی و تحقیق قرار داده شد و مباحثی از جمله اغذیه حرام و حلال و انواع اشربه و اطعمه و تأثیر ملل مختلف مخصوصاً ایرانیان بر نوع و سبک غذاهای اعراب و تأثیر ادیان گوناگون بخصوص مسیحیان بر اشربه(مشروبات الکلی)، براساس منابع و مآخذ موجود نوشته شده است.

آراء اسلام در باب تغذیه

جهان با آنکه خوشی و نعمت فراوان دارد بلا و نقمتش نیز بسیار است. موجودی که در این خانه سکنی گرفته زیر آسمانی که به آسانی رگبار بلا بر او می بارد، روی زمینی که دره هایش، فنایش به میان خود می کشد اگر لحظه ای از خود غافل بماند بیدرنگ همه چیز را از دست می دهد.

نیرویی که در مبارزه با گرفتاریها صرف می شود تحت یک سلسله شرایط و آدابی است که مجموعه آن را علم بهداشت می گویند.

بهداشت امروز تمام وقتش صرف جلوگیری از سرایت امراض و مبارزه با انواع میکروب هاست اما در مکتب اسلام، بهداشت (طب دین) معنی عمومی تری دارد که مبارزه با میکرب ها از فروع آن محسوب می شود.

از نظر اسلام، انسان موجودیست که برای زندگی در عوالم مادی و معنوی، سلامت و امنیت می خواهد. در منطق اسلام روح و بدن گر چه دو موجود مستقل هستند ولی چنان با هم پیوستگی دارند که سلامت و مرض هر یک در دیگری مؤثر است. بهداشت اسلام حافظ روح و بدن هر دو می باشد البته بدن برای روح آلت و وسیله ای بیش نیست.

پیشوایان اسلام که همان طبیبان روحانی می باشند دستوراتشان غالبا مرکب از آداب ظاهری و باطنی (مادی ومعنوی) است. رسالت و هدایت آنان برای آنست که انسان به سوی کمالات معنوی و ترقیات روحی حرکت کند ولی چون سلامت تن در سعادت روح مدخلیت دارد، قسمتی از تعلیمات پیشوایان دین راجع به وظایف تن بوده است و راه سلامتی و خوشبختی آن(بدن) را نیز بیان کرده اند.

امیرالمؤمنین علی(ع) می فرماید :

برای بدن شش حالت است: صحت و مرض و خواب و بیداری و موت و حیات، همچنان برای روح صحتش به یقین، مرضش تردید، خوابش غفلت، بیداریش توجه، مرگش نادانی و زندگیش دانش است .

حیات واقعی هر موجود بسته به روح و معنویت اوست. راهنمایی های ائمه علیهم السلام در زمینه بهداشت و تغذیه صحیح و عدم استفاده از برخی مواد غذایی و آشامیدنی، از آنجهت است که بدن افزارِ روح و اسباب کار آنست که وقتی باشد هنر و هنرمندی خود را نشان می دهد. تکلیفی که برای بدن مقرر کرده اند صرفاً از آنروست که با روح و عمل ارتباط دارد.

برتری انسان بر سایر موجودات نیز به واسطه عقل و روح او می باشد. دین اجازه نمی دهد که بشر عقل و درک خود را ولو برای یک لحظه از دست دهد و عمده مبارزات اسلام با شراب و قمار و سایر هوسرانیها برای حفظ حیات بشری یعنی روح، عقل و ادراک است.

در کتاب قرآن (کاملترین سفرنامه روح انسانی)، دستورات لازم برای صعود به آسمان عقل و روح مطرح شده است و جمیع علوم و معارف مختلف در آن فراهم می باشد، خداوند در عالم مادی نیز شرایط و زمینه و ابزار را برای این سیر و صعود مهیا کرده از جمله این شرایط حواس انسان است اگر در یکی از آنها خللی به وجود آید انسان قسمتی از معلومات خود را از دست می دهد. بنابراین هرچه بدن سالم تر باشد قوای خمسه و پنجگانه او کامل تر و معلوماتش زیادتر خواهد بود.

یکی از عوامل سقوط جوامع و ملل، استفاده از محرمات و خمریات است که به واسطه استفاده از آنها مقداری از حواس و عقل و ادراک و شعور انسان از بین رفته و ابزار صعود به عالم روحانی خدشه دار می شود.در این بخش، سعی شده که تا حدودی دستورات دین در رابطه با نوع تغذیه درست و اغذیه و نوشیدنیهای حرام و حلال و تأثیرات آنها مطرح شود.

فهرست مطالب پایان نامه

چکیده

مقدمه

هدف از پژوهش

فصل اول: کلیات

فصل دوم: آراءاسلام در باب تغذیه

- فلسفه غذا خوردن و آراءمعصومین علیهم السلام در این رابطه

زیان های ظاهری و باطنی پُرخوری

فایده های ظاهری و باطنی کم خوری

- آداب سفره و غذا خوردن وآراء معصومین علیهم السلام در این رابطه

الف) آداب غذا خوردن

ب) آداب سفره

- آداب آشامیدن

- آب

- شیر

- عسل

- سرکه

آداب آشامیدنی ها از نظر معصومین علیهم السلام

- غذاها و آشامیدنی های حرام

از محرماتی که در اینجا مورد بحث قرار می گیرد

الف- خمر

خمرازدیدگاه آیات و روایات

انواع خمر و حکم آنها

ب- خون

ج- گوشتهای حلال و حرام

خوردن محرمات در وقت اضطرار

فصل سوم: اوضاع اجتماعی، اقتصادی و مذهبی عصر عباسیان

- پیشینه بازرگانی و تجارت در بین اعراب قبل از اسلام و در صدر اسلام

- محصولات

- بغداد و بازارهای آن در عصر عباسیان

شکل بازارها

نقش زنان در بازارها

- تأثیر ادیان بر تجارت اسلام

- جشن ها

جشنهای دینی اسلامی

جشن های محلی

فصل چهارم: آداب و رسوم معیشت در عصر عباسی

- اطعمه و اشربه خلفا و وزراء دولت عباسی

آداب المائده،آداب سفره

-شرابخانه ها

شربت خانه(خزانهالشراب)

شرابکده ها

- مجالس شراب

استعمال حشیش

تریاک

فصل پنجم: تغذیه در عصر عباسی

ادویه و خوشبوکننده ها

اجزای خوشبوکننده

ظروف و وسایل آشپزخانه

غذای اعراب

خوراکهای گوشتی

ماهی و خوراکهای آن

خوراکهای گیاهی

خوراک تنگدستان

خوراکهای مشترک توانگران و تنگدستان

از غذاهایی که با استفاده از خرما درست می شد

روغن وپیه

نان

برنج

مشاغل مربوط به اغذیه

بهای خوراکی

قیمتها در زمانهای عادی

بهای اجناس در آشوبهاوکمیابی

کارکنان آشپزخانه

هزینه آشپزخانه سلطنتی

نوشیدنیها در این دوره

نوشیدنیهای حلال و حرام

شیر و محصولات آن

آب

شیرینیها و حلویات

مواد شیرین کننده

نقل

ترشی ها و چاشنی ها

میوه

زمان بندی غذاها

پرهیز و علوم غذایی

نگاهداری و حفاظت

سوخت

نتیجه گیری

فهرست منابع

چکیده انگلیسی